Sườn núi là gì

Có ba loại núi chính gồm núi lửa, núi uốn nếp và núi khối tảng.[4] Núi thường được hình thành do sự di chuyển của các mảng thạch quyển, hoặc là chuyển động tạo núi hoặc chuyển động trồi do nén ép. Các lực nén ép, nâng đẳng tĩnh, và các lực của vật liệu xâm nhập làm cho bề mặt đá nâng lên, tạo nên một địa hình cao hơn xung quanh. Độ cao của chúng có thể là đồi, nếu cao hơn và dốc hơn thì gọi là núi. Hai loại núi được tạo thành theo cách này tùy thuộc vào sự tương tác với các lực kiến tạo gồm núi uốn nếp và núi khối tảng. Các dạng tạo núi khác bao gồm núi lửa và sống núi giữa đại dương.

Núi uốn nếpSửa đổi

Các lực nén ép khi va chạm lục địa có thể gây ra các khu vực bị nén ép làm cho chúng dày hơn và tạo ra nếp uốn,[5] theo đó các vật liệu chuyển động theo hướng lên hoặc xuống.[6]

Núi khối tảngSửa đổi

Bài chi tiết: Núi khối tảng

Núi khối tảng được tạo ra khi các khu vực rộng lớn bị tách ra theo các đứt gãy có sự chuyển động theo phương thẳng đứng. Các loại này khá phổ biến. Các khối được nâng lên tạo thành các núi khối tảng hay các địa lũy. Các khối sụt lún tạo thành các địa hào: đây là một trường hợp trong phạm vi nhỏ so với hệ thống thung lũng tách giãn. Có thể gặp các dạng địa hình này ở Đông Phi, vùng núi Vosges của Pháp, vùng Basin và Range phía Tây Bắc Mỹ và thung lũng sông Rhine.

Núi lửaSửa đổi

Bài chi tiết: Núi lửa

Các núi lửa được hình thành khi một mảng này bị hút chìm bên dưới mảng khác hoặc hình thành ở các sống núi giữa đại dương hoặc điểm nóng.[7] Ở độ sâu khoảng 100km, các đá bị nung chảy và tạo thành mácma sau đó dòng mácma này tràn lên trên bề mặt. Khi macma lên đến bề mặt, nó thường tạo thành các núi lửa như núi lửa hình khiêng, hay núi lửa tầng.[8] Ví dụ như Núi Phú Sĩ ở Nhật Bản và núi Pinatubo ở Philippines. Macma không lên đến bề mặt để tạo thành múi mà chúng có thể hóa đá bên dưới bề mặt vẫn có thể tạo thành các núi dạng vòm như Núi Navajo ở Hoa Kỳ.

Sống núi giữa đại dươngSửa đổi

Bài chi tiết: Sống núi giữa đại dương

Sống núi giữa đại dương là một dãy núi nằm dưới nước hình thành bởi hoạt động kiến tạo mảng. Đây là kiểu sống núi đại dương mang đặc điểm của một trung tâm tách giãn đại dương, hay còn gọi là tách giãn đáy đại dương. Đáy biển được nâng lên là kết quả của các dòng đối lưu dâng lên từ manti ở dạng macma ở vùng yếu (mỏng) dạng tuyến trong vỏ đại dương và chảy tràn trên đáy đại dương ở dạng dung nham, tạo ra vỏ mới bởi sự đông đặc.

Xói mònSửa đổi

Bài chi tiết: Xói mòn

Trong và sau khi nâng lên, các núi phải chịu sự tác động của các tác nhân gây xói mòn như nước, gió, băng và trong lực. Xói mòn làm cho bề mặt của núi trở nên trẻ hơn so với các đá cấu thành nó.[9] Các hoạt động của sông băng tạo ra các đặc điểm của địa hình như các đỉnh kim tự tháp, phân thủy sắc nhọn, địa hình trũng dạng cái bát có thể bao gồm các hồ. Các núi ở cao nguyên như Catskills, được tạo thành từ việc xói mòn của các cao nguyên được nâng lên.

Việt NamSửa đổi

• Dãy Trường Sơn dãy núi chạy dọc đất nước, kéo dài theo miền Trung - Tây Nguyên ra tận biển.
• Fansipan - đỉnh núi cao nhất Đông Dương
• Núi Tam Đảo
• Núi Bà Đen, thắng cảnh của Tây Ninh.
• Núi Bà Nà, thắng cảnh của Đà Nẵng.
• Bảy Núi, thuộc An Giang.
• Ngọc Linh là ngọn núi cao nhất miền Nam, nơi đây có loài nhân sâm của Việt Nam rất nổi tiếng

Thế giớiSửa đổi

• Dãy núi Hymalaya, dãy núi cao nhất thế giới.
• Đỉnh núi Everest, đỉnh núi cao nhất thế giới.
• Dãy Andes (An-Đét), dãy núi dài nhất châu Mỹ, gắn liền với nền văn minh Andes.
• Ngọn núi Acaguona (phát âm tiếng Việt như là A-cân-ca-gua), đỉnh núi cao nhất Nam Mỹ
• Dãy Alps (An-Pơ), dãy núi chính của châu Âu.
• Núi Phú Sĩ, ngọn núi nổi tiếng, đẹp nhất Nhật Bản.
• Núi Thái Sơn, Trung Quốc
• Đỉnh Núi Kilimanjaro, đỉnh núi cao nhất Châu Phi

• Đảo
• Đèo
• Hang
• Danh sách các núi cao nhất thế giới

1. ^ Blyth 2002, tr.74.
2. ^ Blyth 2002, tr.14.
3. ^ Panos (2002). High Stakes (PDF). Truy cập ngày 17 tháng 2 năm 2009.
4. ^ Chapter 6: Mountain building. Science matters: earth and beyond; module 4. Pearson South Africa. 2002. tr.75. ISBN0-7986-6059-7.
5. ^ Searle, Michael P (2007). Diagnostic features and processes in the construction and evolution of Oman-, Zagros-, Himalyan-, Karakoram-, and Tibetan type orogenic belts. Trong Robert D. Hatcher Jr., MP Carlson, JH McBride & JR Martinez Catalán (biên tập). 4-D framework of continental crust. Geological Society of America. tr.41 ff. ISBN0-8137-1200-9.Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách biên tập viên (liên kết)
6. ^ Press, Frank; Siever, Raymond (1985). Earth (ấn bản 4). W. H. Freeman. tr.413. ISBN978-0-7167-1743-0.
7. ^ Butz, Stephen D (2004). Chapter 8: Plate tectonics. Science of Earth Systems. Thompson/Delmar Learning. tr.136. ISBN0-7668-3391-7.
8. ^ Gerrard 1990, tr.194.
9. ^ Fraknoi, Morrison & Wolff 2004, tr.160.

• Blyth, S. (2002). Mountain Watch (PDF). UNEP World Conservation Monitoring Centre, Cambridge, UK. Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 26 tháng 2 năm 2009. Truy cập ngày 17 tháng 2 năm 2009. Đã bỏ qua tham số không rõ |coauthors= (gợi ý |author=) (trợ giúp)
• Fraknoi, A.; Morrison, D.; Wolff, S. (2004). Voyages to the Planets (ấn bản 3). Belmont: Thomson Books/Cole. ISBN9780534395674.
• Gerrard, A.J. (1990). Mountain Environments: An Examination of the Physical Geography of Mountains. Cambridge, Mass: MIT Press. ISBN978-0262071284.

• Hình ảnh núi Tatra, phần trên lãnh thổ Ba Lan.
• Canadian Mountain Encyclopedia - Hoa Kỳ và Mêhicô.