So sánh sâm bố chính và sâm Hàn Quốc

Sâm bố chính là một loài cây có hình dạng giống cây nhân sâm, tuy nhiên công dụng của loài cây này lại không giống nhân sâm. Cây thuốc này có công  dụng chữa các chứng ho, sốt nóng, trong người khô, táo, khát nước, gầy còm. Bài viết này trình bày cụ thể về công dụng và cách dùng của Sâm bố chính.

Sâm bố chính là gì?

Cây Sâm bố chính còn có tên gọi khác là Sâm thổ hào, Sâm báo, Nhân sâm Phú Yên. Tên khoa học của Sâm bố chính là Abelmoschus sagittifolius (Kurz) Merr. Còn có các tên khoa học khác là Hibiscus sagittifolius Kurz, Hibiscus abelmoschus L. Cây này thuộc họ Bông (Malvaceae).

So sánh sâm bố chính và sâm Hàn Quốc
Hoa của cây Sâm bố chính

Mô tả hình dáng cây sâm bố chính

Sâm bố chính là cây thân thảo. Cây mọc đứng một cách yếu ớt, có khi dựa vào các cây xung quanh, cao chừng 1m hay hơn. Rễ có màu trắng nhạt hay vàng nhạt, nhiều rễ có hình người trông rất giống nhân sâm. Vì vậy mọi người có gọi là củ sâm bố chính.

So sánh sâm bố chính và sâm Hàn Quốc
Rễ cây Sâm bố chính

Lá cây Sâm bố chính mọc so le, có cuống dài. Lá ở gốc có hình bầu dục không xẻ, lá giữa và lá ngọn xẻ 5 thuỳ hình dải, cuống lá ngắn hơn phiến, có lông.

So sánh sâm bố chính và sâm Hàn Quốc
Lá của cây Sâm bố chính

Hoa của nó màu hồng hay nâu đỏ, có pha ít màu vàng, mọc riêng lẻ ở nách lá. Quả có hình trứng nhọn, có 5 mảnh vỏ phủ lông ở cả mặt trong lẫn mặt ngoài. Hạt màu nâu, hình thận.

Cây này ra hoa vào tháng 6-7.

Sâm bố chính có chất gì?

Theo GS. Đỗ Tất Lợi, trong rễ Sâm Bố Chính chứa khoảng 30 – 45% là chất nhầy và tinh bột.

Nghiên cứu của PGS TS Trần Công Luận đã ghi nhận thêm rất nhiều thành phần hóa học có trong rễ cây Sâm Bố Chính: Phytosterol, Coumarin, Acid béo, Acid hữu cơ, Đường khử và Hợp chất uronic. Lipid là 3,96%, chủ yếu là các chất acid myrisric, acid stearic, acid palmitic hay acid oleic,… Protein là 1,26g %. Tinh bột là 15,14 %. Chất nhầy là 18,92 %. Còn có 11 loại acid amin, 13 nguyên tố vi lượng.

Tác dụng của cây Sâm bố chính

Sâm bố chính được phối hợp với các vị thuốc khác để chữa các chứng ho, sốt nóng, trong người khô, táo, khát nước, gầy còm. Y học dân gian cho rằng sâm bố chính là một vị thuốc bổ, thông tiểu tiện, điều kinh, chữa sốt, bệnh phổi và bạch đới.

Theo Dược điển Việt Nam, tác dụng của sâm bố chính là bổ khí, bổ huyết, giảm ho, trừ đờm. Chủ trị các chứng: Cơ thể suy nhược, hư lao, ăn ngủ kém, thần kinh suy nhược, hoa mắt, chóng mặt, ho, viêm họng, viêm phế quản.

Một nghiên cứu cho thấy các chất chiết xuất từ ​​hạt và lá của Sâm bố chính có hoạt tính chống oxy hóa đáng kể. Và có thể dùng như chất ức chế gốc tự do. Cây có hoạt tính kháng khuẩn vừa phải chống lại một số chủng vi khuẩn. Chiết xuất này cũng thể hiện hoạt động chống tăng sinh chống lại hai dòng tế bào ung thư ở người. Đó là ung thư biểu mô tuyến trực tràng và u nguyên bào võng mạc.

Một nghiên cứu khác cho thấy điều trị bằng chiết xuất Sâm bố chính trong 2 tuần làm tăng tín hiệu insulin qua trung gian thụ thể. Do đó, Sâm bố chính được đề xuất như một liệu pháp hổ trợ có khả năng hữu ích cho bệnh nhân đái tháo đường đề kháng insulin. Cũng có thể sử dụng trên những đối tượng muốn tăng độ nhạy cảm với insulin.

Cách dùng Sâm bố chính

Rễ sâm bố chính thường được đào vào các tháng 11-12 và tháng 1-2.

Rễ sau khi đào về có nhiều cách chế biến khác nhau:

  • Cách 1: cắt bỏ thân ở trên, cạo sạch vỏ ngoài, ngâm nước vo gạo một đêm, vớt ra để khô nước đồ cho chín rồi phơi nắng hoặc sấy cho thật khô.
  • Cách 2: đào rễ về cắt bỏ thân cạo sạch vỏ ngoài, ngày phơi đêm sấy cho thật khô.
  • Cách 3: đào rễ về, cắt bỏ thân và rễ con, rửa sạch ngâm vào nước phèn chua hai ngày hai đêm (cứ 10 kg rễ dùng 300g phèn chua tán nhỏ, hoà tan vào nước lã). Rửa sạch rồi phơi nắng hay sấy khô.

Liều lượng dùng Sâm bố chính chưa xác định, thường dùng với liều 6-12g hay hơn.

Bài thuốc từ Sâm bố chính

Chữa sốt nóng, khát nước, ra mồ hôi

Dùng Sâm bố chính 20g, thục địa 30g, nhục quế 3g. Sắc uống mỗi ngày 1 thang.

Thuốc bổ khí huyết

Dùng Sâm bố chính 30g, hoài sơn, đương quy, ý dĩ sao, mỗi vị 15g, hồi đầu 12g. Làm thành viên với mật ong hoặc keo mạch nha, dùng mỗi ngày 15-20g.

Trẻ em gầy còm xanh xao, hay đi lỏng, lỵ kéo dài

Sâm bố chính sao chín 25%, hoài sơn sao chín 30%, ý dĩ sao chín 20%, hạt sen sao chín 15%, bạch chỉ sao chín 10%. Các vị đem tán nhỏ, rây bột mịn, cho uống với nước đường hoặc trộn với đường đun chảy. Trẻ em trên 10 tuổi, ngày dùng 4-10g.

Lưu ý

Người có thể trạng hư hàn phải tẩm nước gừng, sao kỹ.

Sâm bố chính là một loài cây có ngoại hình giống Nhân sâm nhưng tác dụng của nó thì hoàn toàn khác. Sâm bố chính được phối hợp với các vị thuốc khác để chữa các chứng ho, sốt nóng, trong người khô, táo, khát nước, gầy còm. Những thông thin trong bài viết có tính chất tham khảo. Khi muốn sử dụng Sâm bố chính để chữa bệnh, ban cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa.

Sâm Bố Chính được biết đến đầu tiên tại Quảng Bình cách đây khoảng 300 năm. Một trong những sản vật quý được người xưa dùng để tiến vua. Với những giá trị mà sâm Bố Chính mang lại, đây thực sự là món quà ý nghĩa nhất dịnh du khách phải mua nếu có dịp du lịch Quảng Bình.

So sánh sâm bố chính và sâm Hàn Quốc

Sâm Bố Chính món quà lưu niệm đặc trưng quả Quảng Bình

 Sâm Bố Chính hay còn được gọi là: thổ hào sâm, sâm núi, sâm khu năm… có tên khoa học là Abelmoschus sagittifolius, thuộc họ cẩm quỳ. Theo các tài liệu, sâm Bố Chính phân bố chủ yếu ở các tỉnh miền Trung từ Thanh Hóa đến Phú Yên, ngoài ra còn tìm thấy ở các tỉnh miền núi phía Bắc, như: Sơn La, Hòa Bình… Sở dĩ có tên gọi Bố Chính vì cây sâm này được phát hiện và sử dụng làm dược liệu đầu tiên ở Châu Bố Chính (nay là vùng Bố Trạch, Quảng Trạch). Đặc biệt, trước đây, sâm Bố Chính là một trong những sản vật quý được người Quảng Bình dùng để tiến vua  chúa trong triều đình nhà Nguyễn ngày xưa bởi thế nó còn được gọi là “sâm tiến vua”.

So sánh sâm bố chính và sâm Hàn Quốc

Cây và hoa của sâm Bố Chính

Từ lâu, cây sâm Bố Chính đã được đánh giá là một vị thuốc quý trong dân gian. Với sự phong phú về hàm lượng dinh dưỡng và hoạt chất đặc biệt, rễ củ sâm bố chính mang lại tác dụng tuyệt vời trong y học. Trong Đông Y, sâm bố chính hơi có vị ngọt, tính hàn, rất thích hợp với cơ thể suy nhược, mất ngủ lâu ngày, chữa bệnh lao phổi, kém ăn, trẻ em cam mồm, gầy còm chậm lớn, ngăn chặn các tác nhân gây ra sốt và ho dai dẳng, viêm họng, viêm phế quản, kinh nguyệt không đều, đau lưng, đau mình, hoa mắt, chóng mặt, khí hư.

So sánh sâm bố chính và sâm Hàn Quốc

Mô hình trồng sâm Bố Chính công nghệ cao

Theo các nhà khoa học, về dinh dưỡng, sâm Bố Chính không hề thua kém sâm Hàn Quốc, bởi sâm được sinh trưởng tại vùng đất có khí hậu khắc nghiệt bậc nhất nước ta nên dược tính được đánh giá rất cao, tương đương nhân sâm Hàn Quốc. Đây được xem như là niềm tự hào của người dân Quảng Bình.

So sánh sâm bố chính và sâm Hàn Quốc

Về dinh dưỡng, sâm Bố Chính không hề thua kém sâm Hàn Quốc

So sánh sâm bố chính và sâm Hàn Quốc

Sâm được sinh trưởng tại vùng đất có khí hậu khắc nghiệt bậc nhất nước ta nên dược tính rất cao

Tại buổi giao lưu, hợp tác chuyển giao công nghệ và phát triển thương hiệu sâm Bố Chính tại Quảng Bình, ông Lee Son Soek, Cố vấn sâm của Tập đoàn Nonghyup (Hàn Quốc) cũng đã đánh giá cao sản phẩm sâm Bố Chính. Ông khẳng định, đây là một loại sâm có kích thước củ to, hình dáng đẹp, chất lượng tốt, tạo điều kiện thuận lợi trong việc phát triển thương hiệu riêng cho sản phẩm.

So sánh sâm bố chính và sâm Hàn Quốc

Sản phẩm sâm Bố Chính của công ty Tuệ Lâm

Hiện nay, Công ty TNHH Nông nghiệp công nghệ cao Tuệ Lâm (Công ty Tuệ Lâm) đã quyết định triển khai trồng 25 ha sâm Bố Chính tại huyện Bố Trạch và TP. Đồng Hới, tạo việc làm cho gần 100 lao động địa phương, có 5 hộ gia đình tham gia chuỗi liên kết.

So sánh sâm bố chính và sâm Hàn Quốc

Sâm Bố Chính rất tốt cho sức khỏe

Với điều kiện thuận lợi về thổ nhưỡng, thời tiết phù hợp, Công ty đã triển khai hệ thống giàn tưới tự động nhập khẩu từ Thổ Nhĩ Kỳ trên toàn bộ diện tích sản xuất, đưa quy trình tiêu chuẩn VietGAP, GACP-WHO vào trồng, chăm sóc và thu hoạch, tạo ra sản phẩm chất lượng, an toàn và năng suất cao.

So sánh sâm bố chính và sâm Hàn Quốc

Rượu ngâm Sâm Bố Chính

Cùng với đó, Công ty Tuệ Lâm đã sang Hàn Quốc nghiên cứu, học hỏi kinh nghiệm sản xuất sâm từ các công ty của nước bạn. Công ty đã được Tập đoàn Nonghyup, đối tác Hàn Quốc uy tín trên thị trường sâm và lĩnh vực nông nghiệp đồng ý cung ứng, chuyển giao dây chuyền chế xuất sâm hiện đại nhất Hàn Quốc.

So sánh sâm bố chính và sâm Hàn Quốc

Các sản phẩm từ Sâm Bố Chính

Chuỗi dây chuyền sản xuất này cho ra các sản phẩm, như: sâm tươi, sâm khô, kẹo sâm, nước chiết xuất từ sâm, trà sâm Bố Chính…tạo dựng sản phẩm lưu niệm du lịch đặc trưng cho Quảng Bình phục vụ người dân trong tỉnh, du khách thập phương và hướng đến xuất khẩu.

So sánh sâm bố chính và sâm Hàn Quốc

Trà sâm Bố Chính

Sâm Bố Chính không chỉ được dùng làm phương thuốc, ngâm rượu, nấu nước mà đặc biệt loại Sâm này còn được sử dụng như một thực phẩm chế biến món ăn hằng ngày. Từ sâm Bố Chính tươi, bạn có thể chế biến thành nhiều món ăn ngon bổ dưỡng như: Gà hầm sâm; Cháo bò hầm sâm; Chân giò hầm sâm,  Sườn non hầm Sâm Bố Chính, Chè Sâm Bố Chính long nhãn…

So sánh sâm bố chính và sâm Hàn Quốc

Sâm Bố Chính là món quà vô cùng ý nghĩa dành cho gia đình, người thân nếu có dịp du lịch Quảng Bình bạn nên mua về nhé. Địa chỉ mua sâm Bố Chính:

  • Cửa hàng Sâm Bố Chính: 19 Lý Thường Kiệt, Tp. Đồng Hới, Quảng Bình
  • Siêu thị Đặc Sản Quảng Bình – Rose City: 103 đường Trương Pháp, TP Đồng Hới.
  • Siêu thị Đặc Sản Miền Trung – Xứ Quảng: 185 Trương Pháp, TP Đồng Hới