Sáng 21/4, tại xã Thiệu Trung, huyện Thiệu Hóa, Ủy ban Nhân dân tỉnh Thanh Hóa đã tổ chức Lễ kỷ niệm 700 năm ngày mất của Nhà sử học Lê Văn Hưu [1322 - 2022] và khánh thành đền thờ tại Di tích Lịch sử Quốc gia đền thờ Lê Văn Hưu.
Việc tổ chức lễ kỷ niệm và các hoạt động nhân 700 năm ngày mất của Nhà sử học Lê Văn Hưu là dịp để các cơ quan, các địa phương trong tỉnh Thanh Hóa đẩy mạnh tuyên truyền về thân thế, sự nghiệp, những cống hiến của ông cho lịch sử dân tộc. Đồng thời, góp phần giáo dục truyền thống yêu nước, yêu quê hương, lòng tự hào dân tộc và ý thức trách nhiệm trong việc bảo tồn, phát huy, khai thác giá trị di sản văn hóa gắn với phát triển kinh tế, xã hội.
Sự kiện kỷ niệm 700 năm ngày mất của Nhà sử học Lê Văn Hưu có ý nghĩa quan trọng không chỉ với Thanh Hóa - quê hương của ông mà còn trên phạm vi cả nước.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa - Đầu Thanh Tùng nhấn mạnh: Từ truyền thống học hành khoa cử và cùng với sự phát triển của đất nước, đội ngũ trí thức ở Thanh Hóa và cả nước hiện nay đã tăng nhanh về số lượng, nâng lên về chất lượng, đóng góp tích cực vào việc hoạch định chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, góp phần quan trọng đưa đất nước đạt được nhiều thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử trong công cuộc đổi mới.
Tấm gương của danh nhân Lê Văn Hưu trong học tập, làm việc khoa học, trách nhiệm cần được tuyên truyền rộng rãi hơn nữa, qua đó khơi dậy niềm tự hào, góp phần làm cho quê hương Thanh Hóa nói riêng, đất nước Việt Nam nói chung sẽ ngày càng có nhiều bậc hiền tài, "nguyên khí" của nước nhà sẽ ngày một hưng thịnh.
Trong khuôn khổ Lễ kỷ niệm, cũng trong sáng 21/4, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thanh Hoá phối hợp UBND huyện Thiệu Hóa tổ chức lễ khánh thành và dâng hương tại Đền thờ Lê Văn Hưu ở Di tích lịch sử Quốc gia đền thờ Lê Văn Hưu [xã Thiệu Trung, huyện Thiệu Hóa].
Đền thờ Lê Văn Hưu đã được Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch công nhận Di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia năm 1990, qua thời gian di tích đã xuống cấp nghiêm trọng. Năm 2018, UBND tỉnh Thanh Hóa đã phê duyệt chủ trương đầu tư Dự án tu bổ, tôn tạo Di tích lịch sử Đền thờ Lê Văn Hưu, gồm 9 hạng mục, được chia làm 3 giai đoạn [từ năm 2018 - 2022] với tổng mức đầu tư trên 29 tỉ đồng.
Việc tu bổ, tôn tạo nhằm phát huy giá trị Di tích lịch sử Quốc gia Đền thờ Lê Văn Hưu để nơi này trở thành một địa chỉ văn hóa - lịch sử, đặc biệt là niềm tự hào của người dân Thiệu Hóa, Thanh Hóa.
Sau khi khánh thành và đưa vào sử dụng, đền thờ Lê Văn Hưu sẽ là điểm đến linh thiêng, là địa chỉ đỏ giáo dục các thế hệ trẻ về truyền thống yêu nước, ý chí, tinh thần vượt khó của ông cha ta, lan toả tinh thần đoàn kết thực hiện tốt đạo lý uống nước nhớ nguồn, tri ân tổ tiên với lòng thành kính và biết ơn Nhà sử học Lê Văn Hưu - người đặt nền móng cho Quốc sử Việt Nam.
Danh nhân Lê Văn Hưu sinh năm Canh Dần [1230] trong một dòng họ nổi tiếng ở làng Phủ Lý, nay là xã Thiệu Trung, huyện Thiệu Hóa, tỉnh Thanh Hóa. Được thừa hưởng những truyền thống tốt đẹp của dòng họ, từ thuở nhỏ, ông đã sớm thể hiện tư chất thông minh và có chí hướng lập công danh, làm rạng rỡ quê hương, đất nước.
Năm 18 tuổi, Lê Văn Hưu thi đậu Bảng Nhãn trong khoa thi đầu tiên của nhà Trần. Ông được giao nhiều chức vụ quan trọng của triều đình nhà Trần như: Kiểm pháp quan, Hàn lâm viện học sỹ kiêm Quốc sử viện tu giám, làm phó quan cho Thượng tướng quân Trần Quang Khải. Ông tinh thông võ nghệ, giỏi thư thi, trở thành Thượng tướng quân vang danh trong các cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông xâm lược.
Không chỉ là bảng nhãn đầu tiên, nhà giáo, nhà chính trị, quân sự, nhà văn hoá lớn ở thế kỷ XIII - XIV, Lê Văn Hưu còn là nhà sử học lỗi lạc đầu tiên của đất nước. Ông là tác giả của tác phẩm lịch sử nổi tiếng “Đại Việt sử ký,” bộ sách gồm 30 quyển, trình bày diện mạo lịch sử nước ta qua gần 15 thế kỷ [từ năm 207 trước Công nguyên đến năm 1244].
Đây là bộ quốc sử đầu tiên ở nước ta, được vua Trần Thánh Tông xuống chiếu ban khen và được Ngô Sĩ Liên, sử thần thời Hậu Lê căn cứ để biên soạn “Đại Việt Sử ký toàn thư.”
Ngô Sĩ Liên đã đánh giá Lê Văn Hưu là "Đại thủ bút đời Trần.” Bộ quốc sử Đại Việt sử ký ngay từ khi mới ra đời đã có những đóng góp xứng tầm trong xây dựng và bảo vệ đất nước, đưa Vương triều Trần phát triển đến đỉnh cao huy hoàng. Ông đã để lại cho đời sau những di sản quý báu, đóng góp to lớn vào kho tàng lịch sử của dân tộc, làm rạng rỡ nền văn hiến nước nhà. Nhà sử học Ngô Sĩ Liên đã kế thừa những thành tựu lớn lao của ông để phát huy, phát triển.
Sinh thời, Bảng nhãn Lê Văn Hưu là người có tư tưởng thấm nhuần đạo lý của Nho giáo. Tư tưởng thân dân, ý thức dân tộc của Nhà sử học Lê Văn Hưu là nền tảng tinh thần to lớn, là giá trị đạo đức cao quý nhất trong thang bậc các giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc Việt Nam.
Trong quá trình làm quan, ông luôn yêu thương dân chúng, chăm lo cho đời sống của nhân dân và cống hiến, phụng sự triều đình với mong muốn góp phần xây dựng một xã hội hài hòa, đất nước thái bình, thịnh vượng. Ông mất vào năm Nhâm Tuất [1322], hưởng thọ 93 tuổi. Hiện nay, phần mộ, bia ký khắc ghi tiểu sử, ca tụng tài đức, sự nghiệp của ông vẫn còn trên đất Thiệu Trung, Thiệu Hóa, Thanh Hóa./.
Theo TTXVN
Lựa chọn câu để xem lời giải nhanh hơn
Mục 2
2. Sử học, địa lí, y học nước ta cuối thế kỉ XVIII - đầu thế kỉ XIX
* Sử học
- Tác phẩm tiêu biểu:
+ Thời Tây Sơn có bộ Đại Việt sử kí tiền biên.
+ Thời Nguyễn có Đại Nam thực lục, Đại Nam liệt truyện,...
- Tác giả tiêu biểu: Lê Quý Đôn là nhà bác học lớn nhất của thế kỉ XVIII. Các tác phẩm của ông là Đại Việt thông sử, Phủ biên tạp lục, Kiến văn tiểu lục, Vân Đài loại ngữ,... Phan Huy Chú là tác giả của bộ Lịch triều hiến chương loại chí.
* Địa lý
- Gia Định thành thông chí - Trịnh Hoài Đức.
- Nhất thống dư địa chí - Lê Quang Định và Ngô Nhân Tỉnh.
* Y học
- Lê Hữu Trác với tác phẩm: Hải Thượng y tông tâm lĩnh.
Bài tiếp theo
Báo lỗi - Góp ý
Lê Văn Hưu [chữ Hán: 黎文休;1230-1322] là một nhà sử học đời nhà Trần, tác giả bộ Đại Việt sử ký, bộ quốc sử đầu tiên của Việt Nam. Bộ sách này không còn nhưng nhờ nó mà sử gia Ngô Sĩ Liên đã dựa vào để soạn bộ Đại Việt sử ký toàn thư. Ông được cho là Bảng nhãn đầu tiên của Đại Việt, đỗ khi 17 tuổi, cùng khoa thi với trạng nguyên Nguyễn Hiền và thám hoa Đặng Ma La.
Tiểu sử
Lê Văn Hưu là người làng Phủ Lý [tên nôm là Kẻ Rị], huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa, nay thuộc xã Thiệu Trung, huyện Thiệu Hóa, tỉnh Thanh Hóa.
Một giai thoại về Lê Văn Hưu thuở bé:
Một hôm đi ngang qua lò rèn, thấy người ta đang làm những cái dùi sắt, Lê Văn Hưu muốn xin một cái để làm dùi đóng sách. Người thợ rèn thấy vậy, bèn ra một vế đối: - Than trong lò, sắt trong lò, lửa trong lò, thổi phì phò đúc nên dùi sắt. Lê Văn Hưu liền đối: - Nghiên ở túi, bút ở túi, giấy ở túi, viết lúi húi giành lấy khôi nguyên.Sự nghiệp
Năm Đinh Mùi [1247], niên hiệu Thiên Ứng Chính Bình đời vua Trần Thái Tông; Lê Văn Hưu đi thi, đỗ Bảng nhãn khi mới 17 tuổi. Đây là khoa thi đầu tiên ở Việt Nam có đặt danh hiệu Tam khôi. Nguyễn Hiền 13 tuổi đỗ Trạng nguyên. Đặng Ma La 14 tuổi đỗ Thám hoa.[1]
Sau khi thi đỗ, ông được giữ chức Kiểm pháp quan, rồi Binh bộ Thượng thư, sau đó được phong chức Hàn lâm học sĩ [2] kiêm Giám tu quốc sử [3][4]. Ông cũng là thầy học của Thượng tướng Trần Quang Khải.
Biên soạn sách Đại Việt sử ký
Xem thêm thông tin: Đại Việt sử ký
Trong thời gian làm việc ở Quốc sử viện, theo lệnh vua Trần Thái Tông, Hàn lâm viện học sĩ kiêm Quốc sử viện giám tu Lê Văn Hưu đã hoàn thành việc biên soạn Đại Việt sử [大 越 史][5] - bộ quốc sử đầu tiên của Việt Nam - ghi lại những sự việc quan trọng chủ yếu trong một thời gian lịch sử dài gần 15 thế kỷ, từ Triệu Vũ đế - tức Triệu Đà - cho tới Lý Chiêu Hoàng. Đại Việt sử ký, tất cả gồm 30 quyển, hoàn thành năm 1272 và được Trần Thánh Tông xuống chiếu ban khen.[1]
Theo sử gia Trần Trọng Kim trong tác phẩm Việt Nam sử lược, bộ Đại Việt sử hay Đại Việt sử ký là bộ quốc sử đầu tiên của Việt Nam. Sau khi xâm lược Đại Ngu, nhà Minh đã đưa sách của nước Nam về Trung Quốc, trong đó có 30 quyển Đại Việt sử ký, những sách ấy đã thất lạc.[6]
Trần Trọng Kim viếtː Hai trăm năm mươi năm sau, sử quan Ngô Sĩ Liên, đời vua Lê Thánh Tông, soạn lại bộ Đại Việt sử ký chép từ họ Hồng Bàng đến vua Lê Thái Tổ. Nghĩa là từ ông Ngô Sĩ Liên, ở về thập ngũ thế kỷ trở đi, thì sử ta mới chép truyện về đời thượng cổ.[6]
Đến nay bộ Đại Việt sử ký của Lê Văn Hưu không còn, nhưng những lời nhận xét của ông vẫn được ghi lại trong bộ Đại Việt sử ký toàn thư, gồm 29 đoạn ghi: "Lê Văn Hưu viết...". Trong bài tựa Đại Việt sử ký ngoại kỉ toàn thư, Ngô Sĩ Liên viết: "Văn Hưu là người chép sử giỏi đời Trần, Phu Tiên là bậc cổ lão của thánh triều ta, đều vâng chiếu biên soạn lịch sử nước nhà, tìm khắp các tài liệu còn sót lại, tập hợp thành sách để cho người xem đời sau không có gì phải tiếc nữa, thế là được rồi."
Qua đời
Lê Văn Hưu mất ngày 23 tháng 3 [âm lịch] năm Nhâm Tuất[7] [tức 9 tháng 4 năm 1322], thọ 92 tuổi. Ông được an táng ở cánh đồng xứ Mả Giòm [ngôi mộ tọa Quý hướng Đinh], thuộc địa phận xã Thiệu Trung, huyện Thiệu Hóa, tỉnh Thanh Hóa. Hiện nay ở đó vẫn còn phần mộ với tấm bia dựng năm Tự Đức thứ 20 - 1867, khắc ghi tiểu sử và một bài minh ca tụng tài đức, sự nghiệp của ông. Ở xã Thiệu Trung, huyện Thiệu Hóa, Thanh Hóa, có nhà thờ Lê Văn Hưu. Ở Hà Nội và nhiều tỉnh thành khác trên cả nước có 1 con phố cùng tên.
Nhận định
| “ | Văn Hưu là người chép sử giỏi đời Trần, Phu Tiên là bậc cổ lão của thánh triều ta, đều vâng chiếu biên soạn lịch sử nước nhà, tìm khắp các tài liệu còn sót lại, tập hợp thành sách để cho người xem đời sau không có gì phải tiếc nữa, thế là được rồi | ” |
| — Lời của sử quan Ngô Sĩ Liên viết trong sách Đại Việt sử ký toàn thư |
| “ | Lê Văn Hưu vừa có tài, vừa có hạnh, làm thầy Chiêu-Minh-Vương, đổi làm Kiểm-Pháp-Quan, sửa sách Việt chí | ” |
| — An Nam chí lược, Lê Tắc |
[8]
Tham khảo
- Đại Việt sử ký toàn thư, soạn giả Lê Văn Hưu, Phan Phu Tiên, Ngô Sĩ Liên, v.v..., Dịch giả: Viện Khoa Học Xã hội Việt Nam; Nhà xuất bản: Khoa Học Xã hội - Hà Nội 1993.
- An Nam chí lược, soạn giả Lê Tắc, Dịch giả Ủy ban phiên dịch sử liệu Việt Nam, Nhà xuất bản Viện Đại học Huế, 1961
- Việt Nam sử lược, soạn giả Trần Trọng Kim, Bộ Giáo dục, Trung tâm học liệu xuất bản.
Chú thích
- ^ a b Đại Việt sử ký toàn thư, soạn giả Lê Văn Hưu, Phan Phu Tiên, Ngô Sĩ Liên, v.v..., Dịch giả: Viện Khoa Học Xã Hội Việt Nam;Nhà xuất bản: Khoa Học Xã Hội - Hà Nội 1993,Quyển V, Kỷ Nhà Trần, Thái Tông Hoàng Đế
- ^ Chức Hàn lâm học sĩ tức chức Hàn lâm học sĩ [翰林學士, Hanlin Academician]
- ^ Chức Giám tu quốc sử tức Giám tu quốc sử [監修國史, Chief Compiler of the Dynastic History]
- ^ Ấn bản điện tử năm 2001 do Lê Bắc điều hợp của bộ Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục, nhà xuất bản Giáo dục Hà Nội, 1988 có lẽ sai khi viết "Trước đây, Hàn lâm học sĩ kiêm Quốc tử viện giám tu là Lê Văn Hưu vâng mệnh...". Thời Trần và các triều đại đồng thời tại Trung Quốc, chỉ có Quốc sử viện và Quốc tử giám [xem mục Quan chức Chí, Lịch Triều Hiến Chương Loại Chí và A Dictionary of Official Titles in Imperial China, Charles Hucker, 1985, Stanford University Press], hai cơ quan này hoàn toàn khác nhau. Quốc sử viện chuyên trách viện biên soạn quốc sử, thực lục, Quốc sử giám chuyên trách việc giáo dục đào tạo nhân tài đất nước. Quan Lê Văn Hưu được sung vào chức Giám tu quốc sử, cũng là chức đứng đầu Quốc sử viện, chuyên trách việc biên soạn quốc sử thời Trần, chứ không phải là chức trong Quốc tử giám
- ^ Việt Nam sử lược, quyển 1, phần 3, chương 6, trang 129.
- ^ a b Việt Nam sử lược, soạn giả Trần Trọng Kim, Bộ giáo dục trung tâm học liệu xuất bản
- ^ Khôi Nguyên, báo Thanh Hóa, Lê Văn Hưu: Một sử gia uyên bác – một nhân cách lớn, đăng ngày 20/4/2022.
- ^ An Nam chí lược, soạn giả Lê Tắc, Dịch giả Ủy ban phiên dịch sử liệu Việt Nam, Nhà xuất bản Viện Đại học Huế, 1961, phần Danh nhân, quyển Đệ thập ngũ
Lấy từ “//vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Lê_Văn_Hưu&oldid=68736304”