Ngày cá tháng tư nghĩa là gì năm 2024

TTO - Đã bao giờ bạn thắc mắc, tại sao ngày 1-4 lại được chọn là ngày nói dối, và tại sao ngày này lại gọi là "Cá tháng Tư"?

Vua Charles IX của Pháp - Ảnh: FAMOUS PEOPLE

Cho đến tận ngày nay, nguồn gốc của ngày cá tháng tư vẫn còn gây tranh cãi, với nhiều dị bản khác nhau.

Nhưng hầu hết đều thống nhất, nguồn gốc của ngày nói dối là từ nước Pháp do vua Charles IX tạo ra còn khái niệm "poisson d’avril" (April fools - sự ngớ ngẩn tháng tư, trong nghĩa văn học tiếng Pháp là Cá tháng Tư) lần đầu được nhắc đến bởi nhà thơ người Pháp Eloy d'Amerval (1455-1508).

Câu chuyện được cho xuất phát từ nước Pháp và được thừa nhận rộng rãi nhất trên thế giới như sau:

Năm 1564, vua Charles IX quyết định cải cách niên lịch, đưa ngày tết truyền thống của nước Pháp từ cuối tháng 3 trở về ngày 1-1.

Trước đó, người dân Pháp thường đón mừng năm mới trong khoảng thời gian từ 25-3 đến 1-4, thời điểm bắt đầu mùa xuân vì 21-3 là ngày Xuân phân.

Tuy nhiên, không phải ai cũng đón nhận hệ thống lịch mới của vua Charles. Thời điểm đó cũng chưa có nhiều phương tiện truyền tin nên một bộ phận những người dân thôn quê Pháp vẫn ăn mừng năm mới theo hệ thống lịch cũ.

Điều này khiến những người cấp tiến không hài lòng và khái niệm "ngớ ngẩn" được đặt ra dành cho những kẻ vẫn ăn tết ngày 1-4. Ngày này cũng trở thành ngày tượng trưng cho sự sai lệch thông tin.

Trong khi đó, khái niệm "poission d’avril" lại có nguồn gốc khác, lần đầu tiên được đề cập đến bởi nhà thơ d’Amerval. Và đây được xem là nguyên bản dành cho khái niệm "Cá tháng Tư".

Nguyên nhân d’Amerval gọi như vậy là bởi tháng tư cũng được xem là tháng của cung song ngư với biểu tượng hai con cá quấn vào nhau.

Thêm nữa, tháng tư cũng là thời điểm những loài cá sống trong vùng nhiệt độ ôn hòa, ví dụ như cá thu, dễ bị đánh bắt nhất do đi riêng lẻ. Vì vậy, Cá tháng Tư trở thành khái niệm ám chỉ sự khù khờ.

Sau này, trẻ em châu Âu thường chọc ghẹo người khác trong ngày Cá tháng Tư bằng cách viết vài dòng chữ nhạo báng lên một con cá bằng giấy rồi tìm cách dán nó lên lưng đối tượng. Trò đùa này dần dà được phát triển "ngày nói dối".

Mắc lừa ngay khi giải nghĩa "Cá tháng Tư"

Bạn đọc có thể chắc chắn rằng những thông tin ở trên không phải là trò đùa, bởi nhiều người thậm chí từng "mắc câu" về cách giải nghĩa... "Cá tháng Tư" ngay trong ngày 1-4.

Quả lừa ngoạn mục này xảy ra vào năm 1983, bởi giáo sư lịch sử đại học Boston - ông Joseph Boskin.

Ông Boskin khi đó đưa ra giải thích về nguồn gốc "Cá tháng Tư" xuất phát từ việc hoàng đế La Mã Constantine tranh luận với người dân xem ai có thể điều hành đất nước tốt hơn ông. Sau đó, vị hoàng đế này cho phép một người dân thay mình thử điều hành đất nước vào ngày 1-4. Và từ đó, ngày này được nhớ đến như "ngày của sự vô lý".

Lời giải thích của ông Boskin thu hút sự chú ý của hãng tin danh tiếng AP, và câu chuyện được xuất bản rộng rãi.

Đến tận một tuần sau đó, AP mới nhận ra họ là nạn nhân của trò chơi khăm, bởi lời giải thích của ông Boskin hoàn toàn không có thật và cuối cùng phải muối mặt điều chỉnh.

Dù không phải là ngày nghỉ lễ chính thức nhưng ngày Cá tháng Tư vẫn rất phổ biến và được đón chào ở nhiều quốc gia do tính giải trí cao của nó và được coi là nét đẹp trong phong tục truyền thống. Mọi người thường tung tin giả, nói dối nhau những điều vô hại để đem lại không khí vui vẻ và những kỷ niệm khó quên.

Ở Việt Nam, ngày Cá tháng Tư không có gì xa lạ, tuy nhiên có rất nhiều điều thú vị về ngày này mà nhiều người trong chúng ta còn chưa biết rõ.

Nguồn gốc ngày Cá tháng Tư vẫn là ẩn số

Tuy đã rất phổ biến trên thế giới nhưng cho tới hiện tại, nguồn gốc chính xác của ngày Cá tháng Tư vẫn còn rất nhiều bí ẩn. Nước Pháp được coi là nơi bắt nguồn ngày Cá tháng Tư.

Theo một giả thuyết rất phổ biến, người Pháp vốn coi 1/4 là ngày đầu tiên của mùa xuân và đón mừng năm mới trong khoảng thời gian từ 25/3 đến 1/4. Vào năm 1582, Hoàng đế Charles IX ra lệnh chuyển ngày đầu năm mới về ngày 1/1.

Hồi đó phương tiện liên lạc còn lạc hậu, người ta truyền tin chủ yếu bằng cách chạy bộ nên không phải người dân nào cũng biết có sự thay đổi này. Một số người tuy biết nhưng vẫn không chấp nhận lịch mới, vẫn tiếp tục đón năm mới vào ngày 1/4.

Vua Charles IX của Pháp ( Ảnh: Famous People)

Điều này khiến những người cấp tiến không hài lòng và khái niệm "ngớ ngẩn" được đặt ra dành cho những kẻ vẫn ăn tết ngày 1/4. Ngày này cũng bị coi là tượng trưng cho sự sai lệch thông tin. Một số người lém lỉnh trêu đùa gọi ngày 1/4 năm đó là “ngày nói dối”. Cũng từ đó, cái tên “ngày nói dối” xuất hiện.

Trong khi đó, khái niệm Poission d’avril - Cá tháng Tư - lại có nguồn gốc khác. Nhà thơ d’Amerval là người đầu tiên đưa ra khái niệm này, bởi tháng tư là tháng của cung Song Ngư với biểu tượng hai con cá quấn vào nhau.

Theo thời gian, trò đùa vào ngày 1/4 trở thành truyền thống và lan từ Pháp sang Anh và Scotland (thế kỷ 18). Người Anh và người Pháp đưa tục lệ nói dối sang các thuộc địa ở Bắc Mỹ. Từ đó, ngày Cá tháng Tư mang tính quốc tế, được chấp nhận ở nhiều nước.

Nhiều kiểu kỷ niệm ngày Cá tháng Tư

Đều có ý nghĩa mua vui và mang lại tiếng cười sảng khoái, việc kỷ niệm ngày Cá tháng Tư có những điểm khác biệt ở một số quốc gia.

Tại Scotland, ngày Cá tháng Tư xưa kia có tên gọi là săn chim cúc cu - Hunt the Gowk, trong đó "gowk" vừa là cách gọi khác của chim cúc cu vừa có nghĩa là kẻ ngốc. Trò đùa truyền thống là yêu cầu ai đó chuyển giúp một tin nhắn được niêm phong ghi: "Dinna cười to, dinna cười mỉm. Hãy săn chim cúc cu ở nơi khác. Người nhận phải chuyển tin nhắn cho "nạn nhân" tiếp theo.

Người ta cho rằng, trò đùa “hãy đá tôi một phát” bắt nguồn từ trò chơi ngày Cá tháng Tư của dân Scotland, theo đó mọi người cố gắng lén dán một con cá bằng giấy vào lưng "nạn nhân".

Trò đùa cố gắng lén dán một con cá bằng giấy vào lưng "nạn nhân". (Ảnh: Vietnam Times)

Ở Ba Tư cũng có một ngày nghỉ với chủ đề tương tự với tên gọi Sizdahbedar. Vào ngày này, thường trùng với ngày 1 tháng 4, mọi người cũng trêu chọc nhau bằng các trò chơi khăm vui nhộn.

Còn ở Việt Nam, ngày này thường chỉ thịnh hành với những người trẻ. Mọi người thường trêu đùa nhau vào ngày này để xích lại gần nhau hơn. Nhiều bạn trẻ còn lợi dụng ngày nói dối để thể hiện tình cảm đối với người mình đang thầm thích.

Ở một số quốc gia, bạn chỉ được phép nói dối đến trưa ngày 1/4

Ngày Cá tháng Tư, mọi người có thể thoải mái nói dối nhau. Tuy nhiên không phải bất kỳ thời gian nào trong ngày này, lời nói dối của bạn cũng dễ dàng được tha thứ.

Bạn có thể nói dối cả ngày ở Mỹ, Pháp, Ireland... nhưng chỉ được nói dối đến giữa trưa ngày 1/4 ở Anh, Canada, New Zealand, Úc. Ở những quốc gia này, nếu nói dối sau buổi trưa ngày 1/4, bạn sẽ bị coi là bất lịch sự, thậm chí người bị lừa còn giận và cạch mặt bạn.

Tóm lại, những người đùa giỡn sau buổi trưa thì sẽ tự biến mình thành kẻ ngốc.

Người Việt Nam gọi ngày Cá tháng Tư theo cách của người Pháp

Ngày nay, ở Anh, người ta gọi những người bị lừa trong dịp ngày cá tháng tư 1/4 là “April Fool”, ở Scotland thì được gọi là “Gowk”, cũng có nghĩa là Fool – kẻ ngốc.

Người Pháp thì gọi những người bị lừa là Poissons D’Avirl có nghĩa là “những con cá tháng Tư”. Có lẽ do ảnh hưởng của văn hóa Pháp nên ở Việt Nam, chúng ta cũng thường gọi ngày này là ngày Cá tháng Tư.

Tại sao ngày Cá tháng Tư là ngày nói dối?

Trong tiếng Pháp, quê hương của ngày nói dối, ngày này được gọi là "poisson d'avril" nghĩa là cá tháng tư (poisson - cá). Người đầu tiên đề cập đến khái niệm này là nhà thơ Pháp d'Amerval. Vì sao? Người ta cho rằng d'Amerval gọi như vậy là bởi tháng tư là tháng của cung Song ngư với biểu tượng hai con cá quấn vào nhau.

Tại sao lại có ngày quốc tế nói dối?

Theo thời gian, trò đùa vào ngày 1/4 trở thành truyền thống và lan từ Pháp sang Anh và Scotland (thế kỷ 18). Người Anh và người Pháp đưa tục lệ nói dối sang các thuộc địa ở Bắc Mỹ. Từ đó, ngày Cá tháng Tư mang tính quốc tế, được chấp nhận ở nhiều nước. Ngày Cá tháng Tư, mọi người có thể thoải mái nói dối nhau.

Ngày 1 4 là ngày gì ở Việt Nam?

(PLO)- Ngày Cá tháng Tư (1-4) hay còn gọi là ngày nói dối cho phép mọi người nói dối đùa vui với nhau, là ngày quen thuộc đối với người dân Việt Nam và quốc tế nhưng nguồn gốc của ngày này vẫn là một ẩn số đối với nhiều người.

Cá tháng 4 xuất phát từ đâu?

Ngày Cá tháng Tư được cho là có nguồn gốc từ nước Pháp. Mặc dù hiện nay, ngày này được kỷ niệm phổ biến trên thế giới nhưng việc nó ra đời thế nào vẫn là điều bí ẩn với những giả thuyết khác nhau.