Một số bài toán về chất dư môn hóa

Bài toán cho biết lượng của hai chất tham gia và yêu cầu tính lượng chất tạo thành. Trong số hai chất tham gia phản ứng sẽ có một chất phản ứng hết, chất kia có thể phản ứng hết hoặc dư.

Các bước giải toán:

Bước 1: Tính số mol: đổi lượng chất đề bài cho (khối lượng, thể tích) ra số mol.

Bước 2: Viết và cân bằng phương trình hóa học:

aA + bB → cC + dD

Bước 3: So sánh tỉ lệ: nA/a và nB/b ( nA, nB lần lượt là số mol của A và B)

+ nA/a = nB/b => A và B là 2 chất phản ứng hết (vừa đủ)

+ nA/a > nB/b => Sau phản ứng thì A còn dư và B đã phản ứng hết

+ nA/a < nB/b => Sau phản ứng thì A phản ứng hết và B còn dư

Tính lượng các chất theo chất phản ứng hết.

Lưu ý: Bài toán cho cả lượng chất tham gia và lượng chất sản phẩm thì tính toán theo lượng chất sản phẩm.

II. Ví dụ minh họa

Ví dụ 1: Cho 6,5 gam kẽm tác dụng với 36,5 gam dung dịch HCl thu được ZnCl2 và khí H2 . Tính khối lượng muối tạo thành sau phản ứng.

Hướng dẫn giải:

nZn = 6,5/65 = 0,1 mol

nHCl = 36,5/36,5 = 0,1 mol

Phương trình hóa học: Zn + 2HCl → ZnCl2 + H2↑

Xét tỉ lệ:

nên sau phản ứng HCl hết, Zn còn dư, lượng các chất tính theo lượng HCl

Zn + 2HCl → ZnCl2 + H2↑

0,1 → 0,05 (mol)

Khối lượng muối tạo thành sau phản ứng là:

mZnCl2 = nZnCl2 .MZnCl2 = 0,05 . (65 + 35,5.2) = 6,8 gam

Ví dụ 2: Khi cho miếng nhôm tan hết vào dung dịch có chứa 0,5 mol HCl thì thu được muối AlCl3 và 3,36 lít khí hiđro (đktc).

1. Tính khối lượng miếng nhôm đã phản ứng

2. Axit clohiđric còn dư hay không? Nếu còn dư thì khối lượng dư là bao nhiêu?

Hướng dẫn giải:

Chú ý: Bài toán cho cả lượng chất tham gia (0,5 mol HCl) và lượng chất sản phẩm (3,36 lít khí H2) thì tính toán lượng chất phản ứng theo lượng chất sản phẩm.

nH2 = 3,36/22,4 = 0,15 mol

1. Phương trình hóa học:

2Al + 6HCl → 2AlCl3 + 3H2↑

2 ← 3 mol

0,1 ← 0,15 (mol)

Khối lượng miếng nhôm đã phản ứng là:

mAl = nAl.MAl = 0,1.27 = 2,7 gam

2. Theo phương trình, nHCl phản ứng = 2nH2 = 0,15.2 = 0,3 mol

nHCl dư = nHCl ban đầu - nHCl phản ứng = 0,5 - 0,3 = 0,2 mol

Khối lượng HCl dư = 0,2 . 36,5 = 7,3 gam

Ví dụ 3: Sắt tác dụng với dung dịch CuSO4 thu được muối FeSO4 và Cu

Nếu cho 11,2 gam sắt vào dung dịch chứa 40 gam CuSO4 thì sau phản ứng thu được khối lượng Cu là bao nhiêu?

tip.edu.vn đưa tới bạn đọc tài liệu Các bài tập về lượng chất dư Hóa học 8. Bài toán nằm trong dạng bài tập Hóa học 8, cho biết lượng của hai chất tham gia và yêu cầu tính lượng chất tạo thành, ở tài liệu này sẽ hướng dẫn phương pháp, ví dụ cụ thể, chi tiết các bước để giúp các bạn có thể làm tốt dạng bài tập này.

Đây là một trong các dạng bài tập tính toán theo phương trình điển hình của lớp 8, các bạn học sinh phải nắm chắc các bước làm, cũng như rèn luyện các thao tác làm bài tập thông qua các bài tập ôn luyện, từ đó giúp các bạn thành thạo trong quá trình giải bài tập về lượng chất dư (hay bài toán chất thừa chất thiếu).

I. Đề ôn thi học kì 1 hóa 8 năm 2021

• Bộ 15 đề thi học kì 1 môn Hóa học lớp 8 năm học 2021 – 2022 Có đáp án
• Đề thi học kì 1 môn hóa học lớp 8 năm học 2021 – 2022 Đề 8
• Đề cương hóa 8 học kì 1 có đáp án năm 2021 – 2022

II. Tài liệu ôn tập hóa 8

• Các dạng bài tập Hóa 8 đầy đủ từ cơ bản đến nâng cao
• Bài tập Hóa 8 Chương 2: Phản ứng hóa học
• Bài tập hóa 8 Chương 1: Chất Nguyên tử Phân tử
• Tổng hợp công thức Hóa học 8 cần nhớ
• Tóm tắt kiến thức Hóa học 8

III. Dạng bài tập có lượng chất dư

Bản quyền thuộc về tip.edu.vn nghiêm cấm mọi hành vi sao chép vì mục đích thương mại

1. Dạng bài có lượng chất dư

Bài toán cho biết lượng của hai chất tham gia và yêu cầu tính lượng chất tạo thành. Trong số hai chất tham gia phản ứng sẽ có một chất phản ứng hết, chất kia có thể phản ứng hết hoặc dư.

Lượng chất tạo thành tính theo lượng chất nào phản ứng hết, do vậy trước khi làm bài cần phải tìm xem trong hai chất đã cho, chất nào phản ứng hết.

2. Phương pháp giải bài tập lượng chất dư

Giả sử có phản ứng hóa học: aA + bB ——- > cC + dD.

Cho nA là số mol chất A, và nB là số mol chất B

\=> A và B là 2 chất phản ứng hết (vừa đủ)

\=> Sau phản ứng thì A còn dư và B đã phản ứng hết

\=> Sau phản ứng thì A phản ứng hết và B còn dư

Tính lượng các chất theo chất phản ứng hết.

3. Ví dụ minh họa

Ví dụ 1. Cho 6,5 gam kẽm tác dụng với 36,5 g dung dịch HCl. Tính khối lượng muối tạo thành sau phản ứng.

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

Zn + 2HCl → ZnCl2 + H2

Theo phương trình: 1 mol 2 mol 1 mol

Theo đầu bài : 0,1 mol 0,1 mol 0,05 mol

Xét tỉ lệ:

\=> Zn dư, Khối lượng các chất tính theo lượng HCl

Ví dụ 2. Khi cho miếng nhôm tan hết vào dung dịch HCl có chứa 0,2 mol thì sinh ra 1,12 lít khí hidro (đktc).

1. Tính khối lượng miếng nhôm đã phản ứng

2. Axit clohidric còn dư hay không? Nếu còn dư thì khối lượng dư là bao nhiêu?

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

Lưu ý: Các lượng chất được tính theo lượng của sản phẩm

Phương trình phản ứng hóa học: 2Al + 6HCl → 2AlCl3 + 3H2

Theo phương trình: 2 mol 6 mol 3 mol

Theo đầu bài: 0,2 mol 0,05 mol

x mol y mol 0,05 mol

Số mol HCl dư = Số mol HCl ban đầu – Số mol HCl phản ứng = 0,2 – 0,1 = 0,1 mol

\=> Khối lượng HCl dư là: 0,1 x 36,5 = 3,65g

Ví dụ 3: Cho 13 gam Kẽm tác dụng vứi 24,5 gam H2SO4, sau phản ứng thu được muối ZnSO4, khí hidro (đktc) và chất còn dư

1. Viết phương trình phản ứng hóa học

2. Tính thể tích (đktc) khí hidro sinh ra.

3. Tính khối lượng các chất còn lại sau phản ứng

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

1. Phương trình phản ứng hóa học:

Zn + H2SO4 (loãng) → ZnSO4 + H2

2. nZn = \= 0,2 mol

nH2SO4 \= \= 0,25 mol

Phương trình phản ứng hóa học: Zn + H2SO4 (loãng) → ZnSO4 + H2

Theo phương trình: 1 mol 1 mol 1 mol

Theo đầu bài: 0,2 mol 0,25 mol

Xét tỉ lệ:

Zn phản ứng hết, H2SO4 dư, phản ứng tính theo số mol Zn

Số mol của khí H2 phản ứng là: nZn = nH2 \= 0,2 mol

Thể tích khí H2 bằng: VH2 \= 0,2 . 22,4 = 4,48 lít

3. Chất còn lượng sau phản ứng là ZnSO4 và H2SO4 dư

Số mol của ZnSO4 bằng: nZnSO4 \= nZn = 0,2 mol

Khối lượng của ZnSO4 bằng: mZnSO4 \= 0,2 . 161 = 32,2 gam

Số mol của H2SO4 dư = Số mol của H2SO4 ban đầu – Số mol của H2SO4 phản ứng = 0,25 – 0,2 = 0,05 mol

Khối lương H2SO4 dư = 0,05 . 98 = 4,9 gam

Ví dụ 4. Sắt tác dụng với dung dịch CuSO4 theo phương trình:

Fe + CuSO4 → FeSO4 + Cu

Nếu cho 11,2 g sắt vào 40 g CuSO4. Tính khối lượng Cu thu được sau phản ứng.

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

nFe = mFe/MFe = 11,2/56 = 0,2 (mol)

nCuSO4 = mCuSO4/MCuSO4 = 40/160 = 0,25 (mol)

Phương trình hóa học: Fe + CuSO4 → FeSO4 + Cu

Theo phương trình: 1 1 1 1

Theo đầu bài: 0,2 0,25

Phản ứng: 0,2 0,2 0,2 0,2

Sau phản ứng CuSO4 dư, Fe phản ứng hết.

mCu = nCu.MCu = 0,2.64 = 12,8 (gam)

Ví dụ 5. Cho sắt tác dụng với dd axit H2SO4 theo sơ đồ sau:

Fe + H2SO4 → FeSO4 + H2

Có 22,4 g sắt tác dụng với 24,5 g H2SO4. Tính:

1. Thể tích khí H2 thu được ở đktc.

2. Khối lượng các chất còn lại sau phản ứng.

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

nFe = 22,4/56 = 0,4 (mol)

nH2SO4 = mH2SO4/MH2SO4 = 24,5/9 = 0,25 (mol)

Phương trình phản ứng: Fe + H2SO4 → FeSO4 + H2

Theo phương trình: 1 1 1 1

Theo phản ứng: 0,4 0,25

Theo đầu bài: 0,25 0,25 0,25 0,25

Sau phản ứng: 0,15 0

1. VH2 = nH2.22,4 = 0,25.22,4 = 5,6 lít

2. Các chất còn lại sau phản ứng là

mCuSO4 = nCuSO4.MCuSO4 = 0,25.152 = 38 (gam)

mFe dư = nFe. MFe = 0,15.56 = 8,4 (gam)

4. Bài tập vận dụng liên quan

Câu 1. Cho 8,1g nhôm vào cốc đựng dung dịch loãng chứa 29,4g H2SO4.

1. Sau phản ứng nhôm hay axit còn dư?

2. Tính thể tích H2 thu được ở đktc?

3. Tính khối lượng các chất còn lại trong cốc?

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

Phương trình hóa học

Phương trình phản ứng:

2Al + 3H2SO4 → Al2(SO4)3 + 3H2↑

nAl = 8,1/27 = 0,3mol

nH2SO4 = 29,4/98 = 0,3mol

Lập tỉ lệ 0,3/2 > 0,3/3

⇒ Al dư.

2. Theo pt: nH2 = nH2SO4 = 0,3 mol

⇒ VH2 = 0,3.22,4 = 6,72 l

c.

nAl(dư) = 0,3−0,3.2/3 = 0,1mol.

⇒ mAl(dư) = 0,1.27 = 2,7 gam

Theo pt: nAl2(SO4)3 = 1/3nH2SO4 = 0,1mol

⇒mAl2(SO4)3 = 0,1.342 = 34,2 gam.

Câu 2. Cho một lá nhôm nặng 0,81g dung dịch chứa 2,19g HCl

1. Chất nào còn dư, và dư bao nhiêu gam

2. Tính khối lượng các chất thu được sau phản ứng là?

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

nAl = 0.81/27 = 0,03 (mol)

nHCl = 2.19/36.5 = 0,06 (mol)

2Al + 6HCl → 2AlCl3 + 3H2

Ban đầu: 0,03 : 0,06

P/ứ : 0,02 ← 0,06 → 0,02 → 0,03

Sau p/ứ: 0,01 0 0,02 0,03

mAl dư = 0,01.27 = 0.27 (g)

mAlCl3 = 0,02.133.5 =2.67 (g)

(Đáp án: a) Al dư, b) m AlCl3 =2,67g, m Al dư = 0,27g)

Câu 3. Trộn 2,24 lít H2 và 4,48 lít khí O2 (đktc) rồi đốt cháy. Hỏi sau phản ứng khí nào dư, dư bao nhiêu lít? Tính khối lượng nước tạo thành?

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

2H2 + O2 → 2H2O

nH2 = V/22,4 = 2,24/22,4 =0,1mol

nO2 = V/22,4 = 4,48/ 22,4 = 0,2mol

Lập tỉ lệ ta có :nH2/2 < nO2/1 (0,12<0,21) ⇒ O2dư, tính theo H2

nO2 tham gia = nH2/2 = 0,1/2 = 0,05 mol

nO2 dư = 0,2−0,05 = 0,15mol

VO2 dư = n×22,4 = 0,15×22,4 = 3,36l

nH2O = nH2=0,1mol

mH2O= n×M = 0,1×18 = 1,8g

(Đáp án: O2 dư và dư 3,36 lít, m H2O =1,8g)

Câu 4. Đốt chát 6,2 g photpho trong bình chưa 6,72 lít khí O2 (đktc)

1. Chất nào còn dư, và dư bao nhiêu?

2. Tính khối lượng sản phẩm thu được?

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

Số mol theo đề bài

nP = 6,2/31 = 0,2 (mol)

nO2 = 6,72/22,4 =0,3 (mol)

Phương trình phản ứng

4P + 5O2 → 2P2O5

Theo đề bài: 0,2 0,3

Phản ứng : 0,2 0,25 0,1

Sau phản ứng: 0 0,05 0,1

\=> Sau phản ứng oxi dư, các chất tính theo chất hết

mO2 dư = 0,05 x 32 =1,6 (g)

2. P2O5 là chất tạo thành

mP2O5 = 0,1 x 142 = 14,2 (g)

(Đáp án: a) O dư, 1,6g, b) m P2O5 = 14,2g)

Câu 5. Đốt 4,6 g Na trong bình chứa 4,48 lít O2 (đktc)

1. Sau phản ứng chất nào dư, dư bao nhiêu gam?

2. Tính khối lượng chất tạo thành?

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

a, Phương trình hóa học

4Na + O2 2Na2O

Số mol theo đề bài

nNa = 4,6/23 = 0,2 mol.

nO2 = 4,48/22,4 = 0,2 mol.

Lập tỉ lệ: 0,2/4 < 0,2/1⇒ O2 dư.

nO2(dư) = 0,2 − 0,2.1/4 = 0,15 mol.

⇒ mO2(dư) = 0,15.32 = 4,8 g.

b,

Theo phương trình ta có: nNa2O = 1/2nNa = 0,1 mol.

⇒ mNa2O = 0,2.62 = 6,2 g.

(Đáp án: a) Oxi dư, 4,8g, b) m Na2O =6,2g)

Câu 6. Cho 5,6 Fe vào bình dung dịch chưa 14,7g H2SO4

1. Tính thể tích H2 tối ta thu được (đktc)

2. Tính khối lượng FeSO4 tạo thành

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

nFe = 5,6/56 = 0,1 (mol)

nH2SO4 =14,7/98 =0,15(mol)

Phương trình:

Fe + H2SO4 → FeSO4 + H2

Theo phương trình: 0,1 0,15 0 0 mol

Phản ứng: 0,1 0,1 0,1 0,1 mol

Sau phản ứng: 0 0,05 0,1 0,1 mol

1. VH2(đktc) = 0,1.22,4 = 2,24 (l)

2. mFeSO4 = 0,1.152 = 15,2 (g)

(Đáp án: a) 2,24l, b) m FeSO4 =15,2g)

Câu 7. Cho 10g CaCO3 vào dung dịch chứa 3,65 g HCl

1. Sau phản ứng chất nào dư và dư bao nhiêu gam?

2. Tính thể tích CO2 thu được ở đktc?

3. Muốn phản ứng xảy ra vừa đủ, cân phải thêm chất nào và thêm vào bao nhiêu gam?

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

a)

Phương trình hóa học

CaCO3 + 2HCl → CaCl2 + H2O + CO2 ↑

nCaCO3 = 10/100 = 0,1 mol.

nHCl = 3,65/36,5 = 0,1 mol.

Lập tỉ lệ: 0,1/1>0,1/2 ⇒ CaCO3 dư.

⇒ nCaCO3(dư) = 0,1−0,1.12 = 0,05 mol.

⇒ mCaCO3(dư) = 0,05.100 = 5 g.

2. Theo phương trình

nCO2 = 1/2nHCl = 0,05 mol.

⇒VCO2 = 0,05.22,4 = 1,12 lít.

3. Thêm HCl

nHCl(đủ) = 2nCaCO3 = 0,2 mol.

⇒ nHCl(thêm) = 0,2−0,1 = 0,1 mol.

⇒ mHCl(thêm) = 0,1.36,5 = 3,65 g.

(Đáp án: a) CaCO3 dư, 5g, b) 1,12 lít, c) Thêm HCl, 3,65g)

Câu 8. Cho sơ đồ phản ứng sau:

NaOH + FeCl3 → NaCl + Fe(OH)3

Biết có 6 gam NaOH đã được cho vào dung dịch chứa 32,5 gam FeCl3, khuấy đều

1. Chất nào còn dư sau phản ứng, dư bao nhiêu gam?

2. Tính khối lượng kết tủa thu được

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

Phương trình hóa học

3NaOH + FeCl3 → Fe(OH)3 + 3NaCl

nNaOH = 6/40 = 0,15 (mol)

nFeCl3 = 0,2 mol

Xét tỉ lệ số mol

nNaOH/3 < nFeCl3/1. Sau phản ứng FeCl3 dư, lượng chất của bài tính theo chất hết NaOH

a)

Theo phương trình hóa học

Số mol FeCl3 phản ứng là

nFeCl3 = nNaOH/3 = 0,15/3 = 0,05 (mol)

\=> mFeCl3 = 162,5.0,05 = 8,125 gam

Số gam FeCl3 dư là: 32,5 – 8,125 = 24,375 gam

2. Sau phản ứng kết tủa thu được chính là Fe(OH)3

Số mol Fe(OH)3 = 1/3nNaOH = 0,05 mol

\=> mFe(OH)3 = 5,35 gam

(Đáp án: a) FeCl3 dư, 24,375g, b) m Fe(OH)3 = 5,35g)

Câu 9. Hoà tan 20,4g Al2O3 vào dung dịch chứa 17,64 g H2SO4. Tính khối lượng Al2(SO4)3D

Đáp án hướng dẫn giải chi tiết

Al2O3 + 3H2SO4 → Al2(SO4)3 + 3H2O

nAl2O3 = m/M = 20,4/102 = 0,2 mol

nH2SO4 = m/M=17,64/98 = 0,18 mol

Lập tỉ lệ: nAl2O3/1 >n H2SO4/3(0,21 > 0,183)

⇒ Al2O3 dư tính theo H2SO4

nAl2(SO4)3 = nH2SO4/3 = 0,183 = 0,06 mol

mAl2(SO4)3 = 0,06.342 = 20,52 gam

(Đáp án: m Al2(SO4)3 =30,78g)

Câu 10. Nhôm tác dụng với axit sunfuric H2SO4 theo sơ đồ sau:

Nhôm + axit sunfuric → nhôm sunfat + khí hidro

Cho 8,1 g Al vào dung dịch H2SO4 thì thể khí Hidro thu được là 6,72 lít khí hidro

1. Tính khối lượng muối thu được

2. Al dư hay hết, nếu dư thì dư bao nhiêu gam?

(Đáp án: a) Al2(SO4)3 = 34,2 g, b) Al dư và dư 2,7g)

5. Bài tập vận dụng tự luyện

Câu 1. Dẫn 3,36 lít khí H2 (dktc) qua ống sứ chưa 1,6 gam CuO nung nóng. Chờ cho phản ứng kết thúc

1. CuO có bị khử hết không?

2. tính khối lượng Cu thu được sau phản ứng

Câu 2. Hòa 10,2 gam Al2O3 vào dung dịch chứa 8,82 gam H2SO4. Sau phản ứng:

1. Chất nào dư, dư bao nhiêu g

2. Tính khối lượng Al2(SO4)3 thu được

Câu 3. Một dung dịch chứa 7,665 gam HCl. Cho 16 gam CuO vào đó và khuấy đều

1. Sau phản ứng chất nào dư, dư bao nhiêu g

2. Tính khối lượng CuCl2 thu được

Câu 4. Cho 10 gam CaCO3 vào dung dịch chứa 5,475 gam HCl.

1. Sau phản ứng, chất nào dư, dư bao nhiêu g

2. Tính thể tích khí CO2 thu được ở đktc

3. Muốn phản ứng xảy ra vừa đủ, cần phải thêm chất nào, thêm bao nhiêu g

Câu 5. Cho sơ đồ phản ứng sau:

NaOH + FeCl3 → NaCl + Fe(OH)3

Biết có 6 gam NaOH đã được cho vào dung dịch chứa 32,5 g FeCl3, khuấy đều

1. Chất nào dư sau phản ứng, dư bao nhiêu gam

2. Tính khối lượng kết tủa thu được?

Mời các bạn tham khảo một số đề thi học kì 1 Hóa 8 năm 2021 – 2022 mới nhất tại:

• Bộ 15 đề thi học kì 1 môn Hóa học lớp 8 năm học 2021 – 2022 Có đáp án
• Đề thi học kì 1 hóa 8 năm học 2021 – 2022 Đề 3
• Đề thi học kì 1 hóa 8 năm học 2021 – 2022 Đề 5

……………………………….

tip.edu.vn đã giới thiệu Các bài tập về lượng chất dư Hóa học 8, bài toán có lượng chất dư là một dạng bài tập trong chương trình nội dung Hóa học 8. Bài toán cho biết lượng của hai chất tham gia và yêu cầu tính lượng chất tạo thành. Trong số hai chất tham gia phản ứng sẽ có một chất phản ứng hết, chất kia có thể phản ứng hết hoặc dư, lượng chất trong bài sẽ được tính dựa vào lượng chất hết, do đó khi làm bài các bạn chú ý xác định lượng chất của 2 chất tham gia.

Trên đây tip.edu.vn đã đưa tới các bạn một tài liệu rất hữu ích Các bài tập về lượng chất dư Hóa học 8. Để có kết quả cao hơn trong học tập, tip.edu.vn xin giới thiệu tới các bạn học sinh tài liệu Chuyên đề Toán 8, Chuyên đề Vật Lí 8, Lý thuyết Sinh học 8, Giải bài tập Hóa học 8, Tài liệu học tập lớp 8 mà tip.edu.vn tổng hợp và đăng tải.