Chỉ trong vài năm gần đây, cuộc sống và xã hội đã thay đổi rất nhiều. Và giới trẻ đã góp một phần không hề nhỏ vào những thay đổi ấy. Thay đổi của giới trẻ giờ đây không dừng lại ở tóc tai, trang phục, mà đã lan sang cả cách suy nghĩ và cách để diễn đạt những suy nghĩ ấy. Tiếng mẹ đẻ trong sáng đã dần dần được thay thế bằng những ngôn ngữ “xi tyn”. Ngôn ngữ “trong sáng” và “giàu có” như tiếng Việt đã được “thoát xác” hoàn toàn khỏi các quy tắc chuẩn và hầu hết được giới trẻ thay bằng những ngôn ngữ “hok aj hju” và dùng tiếng lóng trong cộng đồng teen hằng ngày. Người trẻ ngày nay không chọn cách ra sạp mua báo Thanh niên, Tuổi trẻ về đọc, không bật ti vi vào sáu giờ sáng để xem “thời sự”, không hỏi bố mẹ, ông bà xem “Thế giới hôm nay thế nào?”. 9x chỉ cần ngồi vào bàn, bật PC, gõ một địa chỉ trang web là nắm được cả tình hình thế giới. Cuộc sống công nghiệp nhanh và hiện đại cũng đòi hỏi con người bắt kịp với chúng. Thế là vài năm trước, ra đời thứ ngôn ngữ “xj tyn”. Ban đầu, giới trẻ chỉ dùng thứ ngôn ngữ ấy trên mạng, cụ thể là khung chat và các diễn đàn và chỉ tìm cách biến đổi sao cho có thể gõ thật nhanh. Thế là “j” thay thế cho “gi” và “w” thay thế cho “qu”, “ko” thay thế cho “không”,… dần dần những ngôn ngữ ấy được teen bê từ máy tính ra ngoài cuộc sống đời thực. Giới trẻ dùng những từ, những chữ mới sáng tạo ra để chép bài cho nhanh, viết thư cho tiện. Nếu như mục đích ra đời ban đầu của ngôn ngữ teen là để thuận tiện nhắn tin hay “chát chít”, nói chuyện trên mạng thì giờ đây ngôn ngữ ấy trẻ nên rắc rối hơn bao giờ hết. Qua rồi cái thời teen mình dùng chèn them tiếng Anh vào cuộc nói chuyện, tiếng Việt của teen bây giờ thay đổi hoàn toàn. Ví dụ đơn giản nhất là “xin chào” thành “sin trào” hay “cho em xin hai chữ bình yên” sẽ thành “cko iem xyn hạ ckữ bỳnk yên”!!! Đây là kiểu chữ phổ biến nhất mà teen mình sử dụng hàng loạt hiện nay. Kiểu chữ này mọi người không biết cũng có thể luận ra được. Nhưng thời gian gần đây, các blog, forum, mạng xã hội đều rộ lên phong trào cho ra đời thứ ngôn ngữ thoáng nhìn có thể tưởng là tiếng Thái, tiếng Ả Rập. Một vài chữ cái trong bảng chữ cái của thứ “tiếng Ả Rập” đó là A = CL; B = 3;… kiểu chữ này còn chưa thực sự quen thuộc với tất cả các bạn giới trẻ bây giờ. 9x đời đầu và 8x đọc đoạn chữ kiểu này bó tay là cái chắc!!!
Không chỉ phát minh ra “tiếng Ả Rập” lưu truyền mạnh mẽ trên Internet, teen còn sáng tạo ra vô cùng nhiều từ hay ho để sử dụng hằng ngày. Câu cửa miệng của giới trẻ bây giờ là “chém gió”, phổ biến đến với 6x, 7x cũng sử dụng ngon ơ. Rời “sau phải xoắn?”, “sau phải dén”, “sao phải thốn” và vô cùng những từ ngữ chẳng hiểu ở đâu ra và có ý nghĩ gì?? Chỉ biết là chúng nghe lạ tai, lúc nói thì cũng thấy hay hay, thế là phổ biến!!! Những từ ngữ ấy được sử dụng rộng rãi ở bất cứ nơi đâu, trường học hay thậm chí là cả văn phòng, công sở – nơi mà bây giờ cũng có người trẻ.
Giới trẻ hiện nay bị khá nhiều lời chỉ trích vì sử dụng thứ ngôn ngữ khó hiểu này. Những người thật sự trưởng thành coi đó là trò vô bổ, không thích giới trẻ sử dụng ngôn ngữ phức tạp ấy. Nhưng thực ra theo ý kiến chủ quan của tôi, cho ra đời ngôn ngữ teen của riêng giới trẻ không phải là điều đáng chê trách. Giới trẻ hiện nay có suy nghĩ rất thoáng về cuộc sống. Sáng tạo ra thứ ngôn ngữ mới đơn giản chỉ là muốn làm cho cuộc sống trở nên thú vị. Họ muốn làm mới mẻ mọi thứ xung quanh, nhìn cuộc sống bằng đôi mắt trẻ trung. Họ muốn đặt tên cho giới trẻ của riêng mình. Ngôn ngữ mà giới trẻ sử dụng phần nào phản ánh tính cách, cá tính của họ.
Tuy nhiên, tôi cũng không đồng tình với cách sử dụng từ tiếng lóng của giới trẻ Việt Nam hiện nay. Thể hệ trẻ ở các nước Anh, Mĩ có thể viết tăt riêng của mình như: “wrodn?” là “what are you doing?” [bạn đang làm gì thế?] hay “pir” tứ là “parents in room” nghĩa là “bố mẹ đang ở trong phòng”,… Giới trẻ Việt Nam tiếp thu cách viết nhanh chóng theo những lối tiêu cực. Các bạn trẻ Việt Nam sử dụng các cụm từ có ý nghĩa chửi tục, những cụm từ thể hiện trạng thái bức xúc, ức chế tiêu cực. Điển hình là “sh*t”, “utf”, “nth”,… những cụm từ như “damn” trở nên không hề xa lạ. Thậm chí, người trẻ dùng chúng nhiều hơn người sáng tạo ra chúng. Bên cạnh đó, họ cũng tiếp thu những cụm từ đáng yêu như “boo”, “france”, … Nhưng số lượng người sử dụng ngôn ngữ không tiêu cực là số ít.
Sử dụng ngôn ngữ khó hiểu không phải là điều đáng lên án như tôi đã nói ở trên. Vấn đề là cách họ sử dụng chúng. Dùng những từ ngữ độc đáo để trò chuyện trên mạng với bạn bè, xả stress sau những giờ học và làm việc căng thẳng thì tốt nhưng lạm dụng ngôn ngữ đó thường xuyên, cả khi nói chuyện ở ngoài, cũng như “chat chít” trên mạng. Một làn, cô bạn chia sẻ với tôi chuyện buồn qua tin nhắn. Khi đọc tin nhắn của bạn mình, tôi chẳng thấy có chút cảm xúc nào hết, “mình” thành “mek”, “không” thành “ko”, … Tiếng Việt giờ đã không còn trong sáng theo cách riêng vốn có trong đời sống giới trẻ. Ngôn ngữ teen đã dần làm xấu đi hình ảnh giới trẻ trong mắt những người lớn tuổi không chấp nhận sự thay đổi.
Cần phải khẳng định lại, ngôn ngữ “xj tyn” và mục đích sáng tạo ra nó của giới trẻ là không xấu. Chỉ có cách biến đổi quá nhanh và sử dụng quá nhiều là điều chúng ta cần lưu ý. Sáng tạo, làm cho cuộc sống thú vị hơn là một nét tính cách đáng yêu của thế hệ trẻ. Nhưng đừng vì thế mà đánh mất đi nét đẹp của tiếng Việt – tiếng mẹ đẻ. Phát huy là tốt nhưng nếu không biết gìn giữ, sẽ có ngày chúng ta đánh mất ngôn ngữ của mình.
It looks like you were misusing this feature by going too fast. You’ve been temporarily blocked from using it.
If you think that this doesn't go against our Community Standards, let us know.
Nghĩa của câu trên là “Hôm nay là 14/2 đấy bà con ạ, đã bạn nào được tặng hoa chưa! Có một người hâm mộ tăng hoa cho mình nên thấy vui vui”… được viết trên một diễn đàn của một nick name có tên “co_nang_ ngo_ngao”.
Hay như một nick name có tên “dang_yeu” tâm sự: “Ngoi` pun` hok bjk lem` je^`, vo^ tinh` nghj~ den' anh, hok bjk jo` nay` anh dang lam` j` ” [Ngồi buồn không biết làm gì, vô tình nghĩ đến anh, không biết giờ này anh đang làm gì].
Giới tuổi teen thích thú với ngôn ngữ này [Ảnh: Internet]
Tìm hiểu xem ngôn ngữ này bắt nguồn từ đâu, có lợi hay có hại trong giới trẻ hiện nay, Dân trí đã có cuộc trao đổi với Tiến sĩ Ngôn ngữ học Mai Xuân Huy, Viện Ngôn ngữ học Việt Nam về vấn đề này.
Đó là quy luật tự nhiên của ngôn ngữ
Thưa ông, ông có thể “giải mã” xem ngôn ngữ chát này bắt nguồn từ đâu?
Vấn đề này tôi đã quan tâm từ vài ba năm trước đây. Ngôn ngữ chát, hay nói rộng ra, ngôn ngữ @ này là hiện tượng mới do giới tuổi teen hiện nay thường dùng. Ngôn ngữ này xuất hiện từ khi có sự bùng nổ của Internet đồng thời với sự thay đổi của xã hội, từ một xã hội khá bảo thủ sang một xã hội cởi mở. Đây là một hiện tượng bình thường của ngôn ngữ - xã hội, nó như là một quy luật tự nhiên. Xã hội cởi mở, dòng thông tin, lối sống phong cách phương Tây, phương Đông ồ ạt tràn vào Việt Nam. Giới trẻ là những người thích thú nhất. Họ học tập, sáng tạo, áp dụng và làm ra cái mới của riêng họ, để thể hiện mình.
Về mặt ngôn ngữ học, ngôn ngữ @ luôn rất ngắn. Ví dụ: wá, wyển [ quá, quyển]; wen [quen]; wên [quên]; iu [yêu]; lun [luôn]; bùn [buồn]; bit k? [biết không?]; bít rùi [biết rồi]; mí [mấy] ; dc [được]; ko,k [không]; u [bạn, mày],v.v. Và rất mới như: chuối [dở hơi]; khoai [khó]; phở [đẹp đẽ,ngon lành]; điên đảo [cực kì];vãi [kinh khủng]; hack [siêu]; hic [buồn], haha [vui].v.v.
Những hiện tượng đó có những nguyên nhân khách quan và chủ quan của nó. Về mặt khách quan, đó là những nguyên nhân ngoài ngôn ngữ như: xu hướng đổi mới, sự thay đổi, sự hội nhập, các trào lưu xã hội, sự bùng nổ của Interrnet…và trong ngôn ngữ, đó chính là quy luật tiết kiệm. Đó là quy luật không ai có thể phá vỡ nổi, không có đạo luật nghiêm khắc nào có thể ngăn chặn, can thiệp được, dù ghét nó người ta cũng phải nhượng bộ.
Còn về mặt chủ quan thì giới tuổi teen muốn tìm sự khác biệt, mới lạ. Họ muốn khẳng định mình trước người lớn, để người lớn phải tôn trọng. Tư duy cần phải tạo nên sự khác biệt đã ăn sâu vào giới trẻ hiện nay.
Nhưng Internet thi chỉ có chủ yếu ở thành phố. Phải chăng, khi nông thôn hầu như chưa có Interrnet thì ngôn ngữ @ sẽ không xuất hiện?
Xin đừng quên rằng Internet và điện thoại di động đang lan truyền toàn cầu, từ thành thị tới thôn quê, thậm chí cả vùng sâu ,vùng xa nữa, nơi nào không có Interrnet thì đã có sóng điện thoại di động. Vì vậy ,giới trẻ có thể kết nối với nhau mọi lúc , mọi nơi, và họ học hỏi, cập nhật ngôn ngữ cho nhau rất nhanh.
Dư luận hiện nay cho rằng, ngôn ngữ này đang bóp méo tiếng Việt. Là nhà nghiên cứu ngôn ngữ , ông có lo ngại ngôn ngữ này sẽ lấn át ngôn ngữ chuẩn mực không?
Nếu mà nói một cách sòng phẳng thì đó là sự ô nhiễm ngôn ngữ trong tiếng Việt. Ngôn ngữ @ đã đi quá giới hạn của tiếng Việt văn hóa, thậm chí tiếng Việt bình dân.
Tất nhiên, tôi có lo lắng một chút. Với tư cách một người nghiên cứu ngôn ngữ , cũng như nhiều người yêu tiếng Việt khác, tôi luôn mong muốn cho tiếng nước mình phát triển khỏe mạnh và trong sáng. Cái lo này dựa trên cả mặt cảm tính và lý tính. Cảm tính ở đây là lòng yêu nước, yêu tiếng Việt. Nhưng về mặt lý tính, chúng ta cũng nên nhìn nhận hiện tượng này một cách khách quan vì nó là một quy luật của xã hội và của cả ngôn ngữ nữa. Xã hội thay đổi thì ngôn ngữ cũng biến đổi, và đến lượt mình, ngôn ngữ cũng tác động trở lại cuộc sống.
Ảnh chụp qua màn hình đoạn chat hội thoại của 2 bạn trẻ
Ngôn ngữ thú vị
Theo ông, chúng ta phải làm thế nào để “tẩy sạch” được ngôn ngữ @ để làm trong sáng tiếng Việt?
Chúng ta chỉ hạn chế, dung hòa và làm trung tính nó chứ không thể “tẩy sạch” được. Chúng ta không nên áp đặt tuyệt đối với giới trẻ được vì đó là quyền tự do cá nhân. Xã hội càng văn minh thì ta càng phải tôn trọng quyền tự do cá nhân. Chúng ta không nên can thiệp một cách thô bạo vào đời sống cá nhân được. Khi giới trẻ nói chuyện riêng với nhau bằng ngôn ngữ của riêng họ thì ta làm sao cấm được vì họ có nói cho đại chúng nghe đâu.
Ví dụ: Một người hay nói tục ở nhà nhưng khi đến cơ quan anh ta không nói tục nữa, mình cũng không cấm được người ta, trừ khi người nhà anh ta phản đối. Trong đời sống xã hội hiện nay, một số người còn cho rằng nói tục là hay, để xả tress. Nên hiểu nói tục là một hiện tượng ngôn ngữ - xã hội và ngành ngôn ngữ học cũng cần phải quan tâm. Nếu mình khẳng định việc nói tục trong xã hội không bao giờ hết thì ngôn ngữ @ của giới tuổi teen cũng không bao giờ hết được.
Tất nhiên, phải thấy rằng ngôn ngữ @ không phải tất cả là dở, và trong đó cũng chí có một số ít là tục thôi. Ngôn ngữ này ngày càng sáng tạo, nếu nghiên cứu, ta sẽ thấy nó vô cùng thú vị.
Ngôn ngữ cũng theo quy luật của nó, khi nó bị mòn đi thì cái mới xuất hiện. Trong khi đó ngôn ngữ @ này lại rất mới. Các nhà nghiên cứu ngôn ngữ như chúng tôi nhiều khi không theo kịp được thực tế, vì mỗi ngày tuổi teen họ lại ngày phát minh ra nhiều cái mới. Chẳng hạn bây giờ teen còn chát với nhau trong mobi bằng các ký hiệu biểu tượng emoticons trong Yahoo chatroom, nhưng là các ký hiệu đánh máy và sáng tạo thêm những cái tương tự như: :[ buồn; :[[ khóc; :] cười; :]]]]] rất buồn cười; =.= mệt mỏi; >!< cau có; :x yêu; :* hôn, v.v.
Nhưng cũng phải có biện pháp nào đó để ngăn chặn loại ngôn ngữ này xâm nhập vào tiếng Việt hiện nay của học sinh vì nếu dùng nhiều sẽ thành thói quen, khó bỏ?
Đúng vậy! Chúng ta cần khoanh vùng và quy định khu vực sử dụng của nó. Chẳng hạn, có thể cấm dùng ngôn ngữ chat trong phạm vi công cộng, trong các bài viết ở trường, trên các phương tiện thông tin đại chúng như Tivi, đài, báo. Nó chỉ có thể được sử dụng trong giao tiếp giữa những người chat trong các chatroom trên internet. Chúng ta phải sửa bằng tư duy, sửa bằng ý thức công dân. Chúng ta cũng cần đưa ra các phân tích kèm theo các lời khuyên để học sinh hiểu và không nên lạm dụng nó.
Viết tắt trong tiếng Anh thường rất lành mạnh, ví dụ: ASAP - As Soon As Possible; ATB - All The Best; ATM - At The Moment; ; ATTN – Attention; BBN - Bye Bye Now;BBS - Be Back Soon; BF – Boyfriend hay2U [ to You] trong tên một bài hát rất nổi tiếng“ Nothing compares 2U”; v.v. còn ở tiếng Việt, viết tắt đôi khi không lành mạnh,tức là cẩu thả, tùy tiện, đánh đố người đọc, chẳng hạn như “2!” [Hi! - xin chào] là từ mượn tiếng Anh nhưng lại ghi âm và đọc kiểu Việt thành ra rất khó đoán biết. Nhất là khi người được chào đáp lại bằng một con số khác “3!” [Số 3 ở đây như một lời chào lại trong ngữ cảnh này, mặc dù nó không có nghĩa như vậy!].
Ở nước ta, hiện chưa có một đạo luật nào về ngôn ngữ như ở nhiều nước phát triển. Theo tôi, muốn khắc phục được tình trạng này thì gia đình và nhà trường phải kết hợp giáo dục và kiểm soát, nhưng quyết định hơn cả thì phải có một đạo luật cụ thể về tiếng Việt nằm trong Chính sách ngôn ngữ của Đảng và Nhà nước .
Viện Ngôn ngữ học đã có nghiên cứu nào về vấn đề này chưa thưa ông?
Viện Ngôn ngữ học đã và đang triển khai các công trình nghiên cứu về Chính sách ngôn ngữ, trong đó có đề cập và tìm giải pháp cho loại ngôn ngữ @ này.
Xin cảm ơn ông!
Hồng Hạnh[thực hiện]